ایسکمی

نویسنده: آرش اکرادی

براساس آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سکته های مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان می‌باشند که سالانه حدود 15 میلیون نفر را مبتلا می‌کنند. دراین بین سهم نوع ایسکمی مغزی (مسدودشدن شریان های مغزی) 83 درصد میباشد. مابقی از نوع هموراژیک (پاره شدن عروق مغزی) می‌باشند. آمار حاکی ازاین است که نیمی از این افراد زنده می‌مانند. البته این مورد زمانی صدق میکند که درساعات اولیۀ سکته، به مراکز درمانی مراجعه شود. به طور معمول یک چهارم از کسانی که زنده می‌مانند دچار عوارض شدید بعد از سکته می‌شوند. هم‌چنین ایسکمی رتبه دوم علت معلولیت‌های نورولوژیکی درجهان را داراست. البته نمودار داده ها نشان دهنده این است که تاسال 2030 سومین عامل مرگ و میر درجهان، بیماری  انسداد ریوی خواهد بود. 

در بیانی ساده برای معرفی ایسکمی ابتدا می‌توان گفت زمانی رخ می‌دهد که یکی از رگ‌هایی که درمغز حامل اکسیژن و مواد مغذی است، دچار انسداد شود و به قسمت هایی از مغز خون نرسد و سلول های این قسمت‌ها دچار نکروز شده و از بین بروند. نورون‌های این نواحی به تدریج و با گذشت زمان با فعال شدن مسیرهای سمی و کشنده از بین می‌روند، به همین علت محققان معتقدند 3-4 ساعت بعد از ایسکمی، زمان طلایی برای درمان با دارو است و هنوز جریان های خونی ضعیفی درنواحی مجاور ایسکمی وجود دارد و سلول های مجاور تا حدودی آسیب‌دیدگی را جبران می‌کنند. در بیشتر مواقع بعد از این زمان طلایی  ادم تشکیل می‌شود و تشکیل ضایعات مغزی و مرگ نورون‌ها را افزایش می‌دهد و احتمال بهبود یافتن را کمتر می‌کند.

ایسکمی به دو زیرگروه ترومبوتیک و آمبولیک تقسیم میشود:

1-ترومبوتیک:

در شریان‌هایی که  در دیواره داخلی آن‌ها رسوبات چربی (پلاک‌های چربی) جمع‌شده اتفاق می‌افتد. دراین صورت دو احتمال وجود دارد که یا این رسوبات رگ را مسدود می‌کنند یا از دیواره جدا می‌شوند و خون‌ریزی می‌کنند و ه ایجاد می‌شود. ه باعث بسته شدن و انسداد شریان می‎شود. در نتیجه، یا خون به طور آهسته جریان پیدا می‌کند و یا به طور کامل جریان خون متوقف می‌شود و مناطقی که توسط این شریان خون‌رسانی می‌شدند، اکسیژن و مواد مغذی خود را نمی‌توانند تهیه کنند.

 2-آمبولیک:

آمبولی جمع آمبولوس می‌باشد؛ یعنی توده‌ای از خون ه‌شده یا هرمادۀ دیگری که توسط جریان خون حمل شده و در نهایت در رگ کوچک‌تر به دام افتاده و فشرده شده است. وقتی که این ۀ خون یا هر ذرۀ دیگری که می‌تواند از یک قسمت بدن جدا شده باشد (مثل چربی در شکستگی استخوان) جا به جا شود و به مغز برسد و در رگی باریک‌تربه دام بیفتد، سکتۀ مغزی از نوع آمبولیک رخ می‌دهد. ۀ به‌دام‌افتاده را آمبولوس می‌نامند. جریان خون آن منطقۀ مغز را مسدود می‌کند و اکسیژن‌رسانی و تغذیۀ آن منطقه را کاهش داده و یا قطع می‌کند. یکی از شایع‌ترین علل سکته‌های مغزی آمبولیک مربوط به زمانی است که یک ریتم غیر‌طبیعی در قلب ایجاد شود (فیبریلاسیون دهلیزی). درنتیجۀ این اختلال، خون ه می‌شود و ه در نهایت موجب سکته‌های مغزی آمبولیک در بعضی افراد می‌گردد. 

حملۀ موقت ایسکمیک (TIA)

دوره‌هایی هست که در آن شخص علائم سکتۀ مغزی (مثل بی حسی، عدم توانایی صحبت کردن) را دارد ولی هیچ نشانه‌ای ازسکتۀ مغزی در اسکن‌های مغزی مثل MRI یا CT وجود ندارد. این دوره‌ها مدت کوتاهی دارند و معمولاً بین چند دقیقه تا چند ساعت طول میکشند. امتیاز مثبت آن این است که علائم حمله بعد از حمله به طور کامل برطرف میشوند. نکتۀ مهم این است که وقتی فردی حتی یک بار دچار حملۀ موقت ایسکمیک می‌شود، باید با شروع درمان فوری این خطر را کاهش دهد یا حذف کند چون در معرض خطر بالایی از جهت سکتۀ مغزی قرار می‌گیرد.

عوامل خطر سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:

1) سن بیشتر از 40 سال 2) بیماری قلبی 3)فشار خون بالا 4)سیگار 5)دیابت 6)سوء مصرف مواد

    7)سطوح بالای کلسترول 8)سابقۀ قبلی حملۀ موقت ایسکمیک 9)چاقی 10)داشتن ۀ خونی 

عوامل خطر می‌توانند خطر سکته مغزی را بالا ببرند اما سکته‌های مغزی می‌توانند در افرادی که نمی‌دانند در خطر هستند رخ دهند. دربعضی موارد سکته های مغزی ممکن است به علت مشکلات عروق خونی مغز یا خود خون باشد. سکته مغزی ایسکمیک ممکن است دریک فرد سالم که از داروهای مشخصی استفاده می‌کند رخ دهد (برای مثال درمان جایگزین استروژن، خطر حمله‌های خونی را افزایش می‌دهد). به ندرت افرادی که هیچ عامل خطری ندارند، دچار سکته‌های مغزی می‌شوند.

علائم سکتۀ مغزی:

علائم و نشانه‌های سکتۀ مغزی اغلب ناگهانی ایجاد می‌شوند و ممکن است بسته به نوع سکته مغزی و ناحیه‌ای از مغز که درگیر شده، به طور موقت بهتر شود یا به آهستگی افت پیدا کند.

علائم کلاسیک:

دانستن علائم و نشانه‌ها می‌تواند نجات‌دهندۀ حیات باشد. نشانه‌های بارز سکتۀ‌ مغزی می‌تواند با سرواژه‌ی FAST در ذهن ماندگار باشد:

Face: ضعف ناگهانی یا افتادگی صورت یا مشکلات در دید

ARM: ضعف ناگهانی یا بی‌حسی در هردو بازو

Speech: اشکال در صحبت کردن، صحبت نامفهوم

Time: زمان در درمان سکته‌ی مغزی بسیار مهم است. هر چقدر درمان زودتر شروع شود، بهبودی بهتر حاصل می‌شود.

درمان سکتۀ مغزی:

درمان بسته به نوع سکتۀ مغزی، مدت‌زمانی که از وقوع اولین علائم گذشته است و سایر مشکلات پزشکی بیمار دارد.